Gelişmiş ülkelerde katı atıklar konusunda son yıllarda atık üretmemek en önemli hedefler arasında yer almaktadır. İlk bakışta çok zor, hatta imkansız gibi görünen bu hedefe bazı ülkeler (örneğin Almanya) adım adım yaklaşmaktadır. Daha kolay ulaşılabilir hedefler arasında ise atık azaltımı ilk sıralardadır. Atık değerlendirme alternatiflerine baktığımızda, 3R veya 4R kuralı dediğimiz ilkeler üzerinde gelişme gösterdiğini görürüz. Peki bu R’ler ne anlama geliyor?
Reduce: Kaynağında azaltma
Reuse: Tekrar kullanma
Recycle: Geri dönüşüm
ve bu üçünü birden kapsayan
Recovery: Geri kazanım
Üretilen atıkların miktarını ve/veya hacmini azaltan faaliyetler “kaynağında azaltma” olarak tanımlanır.
“Tekrar kullanım” ise bir ürün veya maddenin ekonomik ömrü doluncaya kadar orijinal haliyle birden fazla kullanılmasıdır.
Değerlendirilebilen ürünlerin fiziksel ve/veya kimyasal işlemlerden geçirildikten sonra ikinci bir hammadde olarak üretim sürecine sokulması işlemine ise “geri dönüşüm” denilmektedir.
Bu üç kavramı birden bünyesinde barındıran “Geri Kazanım” ise; atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşimlerinin fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesi olarak adlandırılır.
Geri dönüşümü/ Geri kazanımı mümkün olan atıklar hangileridir?
Kağıt/karton
Plastik
Cam
Metal
Kompozitler
Pil ve aküler
Elektronik atıklar
Lastik
Kablolar
Hurda araçlar
Florasan lambalar
……
Bu atıklardan ilk 4-5 tanesi genellikle bilinen ve yaygın uygulaması olan atıklardır. Fakat bu liste gelişen teknoloji ile birlikte gün geçtikçe uzamaktadır. İlk sıradaki malzemelerin geri dönüşümünün yapıldığını daha çok kişinin bilmesine rağmen, bu kişilerin geri dönüşüme katılma oranı aynı seviyede değildir. Birçok konuda olduğu gibi bu konuda da eğitimin gerekliliği algısı ortaya çıkmaktadır. Fakat özellikle bu konuda eğitim almış kişiler bile geri dönüşüm konusuna gerekli duyarlılığı göstermemektedirler. Bunun sebebi araştırıldığında aslında belediyelere de çok büyük iş düştüğü görülmektedir. “Evimde bu atıkları ayırsam bile belediye karışık olarak topluyor nasılsa. Ben neden yorulayım?” mantığı kişileri haklı çıkarmamalı. Belediyelerin ayrı toplama hizmeti olsa bile bunu vatandaşlara yeterince duyuramaması geri dönüşüm verimini oldukça düşürmektedir. Belediye bu çalışmaları halka doğru olarak anlatmalı ve yüksek katılım için gerekiyorsa ödül veya ceza uygulamasıyla bunu desteklemelidir.
Her zaman duyduğumuz fakat çoğumuzun ciddiye almadığı bazı gerçekleri tekrar paylaşmak istiyorum:
Bir cam şişe doğada 4000 yıl, plastik 1000 yıl süre ile yok olmamaktadır.
Geri kazanılan her bir ton cam için yaklaşık 100 litre petrol tasarruf edilmiş olacaktır.
Bir ton kullanılmış kağıdın geri kazanılması;
16 adet çam ağacının kesilmesini,
4100 KW/saat enerjinin kullanılmasını,
25.900 litre suyun harcanmasını,
30 kg hava kirleticisinin atmosfere bırakılmasını önler.
Sağlıklı bir çevrede yaşamak istiyorsak, önce onu sağlıklı bırakmalıyız.
Esenkalın…
Yrd.Doç.Dr.Melayib BİLGİN
Aksaray Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
68100-AKSARAY